سم دی‌اکسی‌نیوالنول
سم دی‌اکسی‌نیوالنول (DON) دارای ساختار شیمیایی (C15H2O6) ۳-۷-۱۵ تری هیدروکسی-۱۲ و ۱۳ اپوکسی تری کوتک- ۹ ان-۸ اون و وزن مولکولی۳/۲۹۶ گرم بر مول است که با توجه به سه گروه آزاد هیدروکسیل در مولکول خود یک ترکیب آلی قطبی محسوب می‌شود. بنابراین در آب و برخی از حلال‌های آلی قطبی مانند اتر استات⸲ کلروفروم⸲ اتانول⸲ استونیتریل و متانول حل می‌گردد. دی اکسی نیوالنول می‌تواند دمای ۱۷۰ الی ۳۲۰ درجه سانتی‌گراد را تحمل کند و به حرارت و دمای جوش مقاوم است. دی‌اکسی نیوالنول بر اساس سازمان بین المللی سرطان (IARC) در گروه سوم مواد سرطان زا (این گروه برای انسان سرطان زا نیستند) طبقه بندی می‌شوند.
سم دی‌اکسی‌نیوالنول متعلق به خانواده تریکوتسن‌ها است که توسط قارچ‌های فوزاریوم گرامیناروم و فوزاریوم کولموروم تولید می‌شوند. این قارچ در حین داشت و برداشت محصولات کشاورزی را آلوده می‌کند. دی‌اکسی‌نیوالنول یکی از سموم موجود در دانه گندم، جو، یولاف، چاودار و ذرت است که در مقابل فرآوری خوراک، آسیاب کردن و گرما مقاوم است.
دی‌اکسی‌نیوالنول بعد از آفلاتوکسین مهمترین مایکوتوکسین از لحاظ آلودگی غلات در آمریکا، اروپا، کانادا و چین است و تحقیقات نشان می‌دهد که بیش از ۵۰ درصد غلات (گندم، یولاف، جو) به قارچ فوزاریوم آلوده و میانگین سم موجود در این محصولات بیشتر از ۹ میلی‌گرم درکیلوگرم است.
اشکال دی‌اکسی‌نیوالنول و مشتقات آن
۱) ۳-۷-۱۵- تری هیدروکسی-۱۲-۱۳ اپوکسی تری کوتک-۹- ان-۸-اون (دی‌اکسی‌نیوالنول، DON)
۲) ۳-۷-۱۵- تری هیدروکسی تری کوتک-۹ و ۱۲ دیون- ۸- اون ( دی‌اپوکسی‌نیوالنول یا DOM-1)
۳) ۳- آلفا- استوکسی-۷ آلفاو ۱۵ هیدروکسی-۱۲ و ۱۳- اپوکسی تری کوتک- ۹- ان- ۸- اون (۳- استیل- دی‌اکسی‌نیوالنول)
۴) ۱۵- استوکسی-۳ آلفاو ۷ آلفا- دی‌هیدروکسی-۱۲ و۱۳- اپوکسی تری کوتک- ۹-ان-۸- اون (۱۵- استیل- دی‌اکسی‌نیوالنول)
حساسیت گونه‌های مختلف حیوانات به سمیت دی‌اکسی‌نیوالنول متفاوت است. خوک حساس‌ترین حیوان به مسمومیت به دی‌اکسی‌نیوالنول است. پس از آن جوندگان، سگ، گربه، طیور و نشخوارکنندگان به مسمومیت دی‌اکسی‌نیوالنول حساس هستند.
دی‌اکسی‌نیوالنول سبب اختلال در عملکرد دستگاه گوارش و سیستم ایمنی در بدن حیوانات می‌شوند. بافت روده مهمترین اندام در سنتز و تجزیه پروتئین می‌باشد که دی‌اکسی‌نیوالنول از سنتز پروتئین در روده جلوگیری می‌کند. سلول‌های گابلت موجود در روده موسین ترشح می‌کنند که موسین جزء گلیکوپروتئین‌های لایه موکوسی است. لایه موکوسی باعث لیز شدن مواد هضمی شده و اجازه می‌دهد که ذرات مواد مغذی در نزدیکی لایه قرار گرفته و بتوانند توسط سلول‌های انتروسیت (سلول‌های روده‌ای) جذب شوند. این لایه به عنوان سدی در مقابل عوامل بیماریزا و سموم عمل می‌کند.
سم دی‌اکسی‌نیوالنول پس از ورود به روده موجب آسیب به عملکرد دفاعی این اندام شده و موجب افزایش نفوذپذیری و عبور باکتری‌ها و سموم به داخل حفره روده می‌گردد و از طرفی با آسیب به غشای موکوسی روده در هضم و جذب مواد مغذی اختلال ایجاد کرده که به کاهش عملکرد پرنده منجر می‌شود.
دیدگاهتان را بنویسید